"Pohjalaisia" Leeviego Madetoji

Opera pod tytułem "Pohjalaisia", którą skomponował Leevi Madetoja (1887-1947), uważana jest za fińskie dzieło narodowe. Jest to opowieść o wytrwałości, prawach człowieka i wolności. Jej prapremiera odbyła się w 1924 r., sześć lat po fińskiej wojnie domowej, w której zginął brat kompozytora. W 1917 r. Finlandia uzyskała niepodległość od Cesarstwa Rosyjskiego, ale jednocześnie odbiła się na niej rosyjska rewolucja.

Operą "Pohjalaisia" Madetoja dokonał tego, co nie udało się jego nauczycielowi Jeanowi Sibeliusowi: stworzył fińską operę narodową, co było przełomem dla kraju bez własnej tradycji operowej. "Pohjalaisia" natychmiast przeszła do fińskiego kanonu operowego, do którego należy do dziś, a za życia Madetoji wystawiana była także i w Niemczech, Szwecji i Danii.

Sukces opery można przypisać całokształtowi składającemu się z atrakcyjności muzyki tonalnej, lecz utrzymanej w ciemnych barwach, ludowych melodii połączonych z publiczności dobrze znanym muzycznym językiem Madetoji, libretta – również autorstwa Madetoji – opierającego się na popularnej sztuce teatralnej, opowieści o wolności od ucisku i o autonomii cechującej się w kraju, który właśnie zakończył wojnę o niepodległość, wyszczególnioną alegorycznością oraz wątków komicznych umiejętnie przeplatanych tragicznymi.

Dzięki czołowym fińskim artystom, przede wszystkim Paavowi Westerbergowi, wystawiana jest nowa wersja opery. Finowie znają Westerberga przede wszystkim z filmów i telewizji. "Pohjalaisia" to jego pierwsza produkcja operowa. Scenograf Erlend Birkeland umieścił akcję na polu ziemniaków. Orkiestrę Fińskiej Opery Narodowej prowadzi dyrygent Kaapo Iljas.

"Pohjalaisia" Madetoji kieruje się weryzmem, opisując opór społeczności rolników przeciwko surowemu reżimowi opresyjnej władzy, uosobionej w postaci szeryfa. Historia odgrywa się na zachodnim wybrzeżu Finlandii - nad Zatoką Botnicką. Dzisiejsza prowincja Ostrobotnia, po fińsku „Pohjan-maa”, jest tylko niewielką częścią historycznej krainy, której nazwa nawiązuje do innego ważnego języka w Finlandii: szwedzkiego.

Większość postaci należy do gospodarstwa Erkkiego Harriego: córka, syn, służąca czy też parobek wolnego chłopa, odpowiedzialnego również za transport więźniów. Antti Hanka, narzeczony Maiji, córki Erkkiego, zostaje oskarżony o morderstwo i przewieziony do więzienia przez ojca Maiji. Tak rozpoczyna się intryga związana z morderstwem, zazdrością, wykorzystywaniem władzy i walką o wolność.

Paavo Westerberg zasłynął w Finlandii jako aktor, scenarzysta i reżyser. Jego produkcje telewizyjne były wielokrotnie nagradzane. Westerberg inscenizuje również sztuki teatralne, które także sam pisze.

Erlend Birkeland pochodzi z Norwegii, a studiował w Danii i Oslo. Reprezentował Norwegię w 1999 r. na Praskim Quadriennale, prezentując swoją scenografią do "Fuglane". W międzyczasie Birkeland stowrzył scenografie do prawie stu inscenizacji w Skandynawii i pozostałej Europie.

Urodzony w 1988 r. Kaapo Ijas z powodzeniem współpracował z wieloma orkiestrami światowej klasy, takimi jak Fińska Orkiestra Radiowa, Królewska Orkiestra Filharmoniczna Liverpoolu, fińska Orkiestra Filharmoniczna Turku i Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR). Ijas ma szczególne zamiłowanie do dramatyczności opery, płynnego połączenia muzyki z teatrem oraz uczucia wspólnoty, powstającego podczas dużych produkcji. Pod jego batutą wystawiane są opery w całej Europie - od Helsinek poprzez Oslo aż po Wiedeń.

Nagranie z 12 grudnia 2024 z Fińskiej Opery Narodowej w Helsinkach.